شرح و ترجمهٔ آهنگِ «اِزم» (=هنر)
با صدای نسیم حوت - معین توار
بقلم: سنا محمد عزیزی
ــــــــــ
‌
اِزم ءِ سنگر اِنت ھُنر
کِرد، تئی دل ءِ اَسَر
تو راست ءُ رُژن ءِ پدگِر ئے
تھاریں دَمکاں سر گِر ئے
‌
‌اِزم: هنر ||سنگر: مجازاً پاسبان، نگهبان ||ھُنر: فن، تکنیک ||کِرد: عمل، اعمال ||رُژن: نور، روشنی ||پدگِر: دنباله‌رو، پیرو ||دَمک: خیابان، مجازاً راه ||سر گِرَگ: عزم کردن، عازم شدن
‌
یعنی: پاسبانِ «هنر»، «فن» است؛ و اعمالِ تو، از اثرگذاریِ قلب تو است؛
تو، دنباله‌رویِ حقیقت و نور هستی، و به راههایِ تاریک، قدم می‌گذاری.
.....
‌
بہ جیڑ ساز ءُ زیمِراں
بہ ڈَسّ راستی ءِ دراں
شَنز، نود ءُ جمبر ءَ
درآ زُبان ءِ باور ءَ
‌‌
جیڑگ: اندیشیدن، فکر کردن ||زیمِر: موسیقی ||ڈَسّگ: نشان دادن ||شَنزگ: باریدن ||نود: تکهٔ ابر ||جمبر: ابر
‌
یعنی: در ساز و موسیقی، اندیشه کن، و راههایِ حقیقت را نشان بده؛
مانند ابر، ببار، و به زبان، باور داشته باش.
.....
‌
تو موسُماں بدل کن ئے
تو ساز ءُ چاپ ءُ نَل کن ئے
تئی زیمِراں، زُبان پِر
دلاں پہ رِپک، دز بہ گِر
‌
نَل: نی، سازِ نی ||زیمِر: موسیقی ||رِپک: شیوه، ترفند
‌
یعنی: تو با ساز و کف زدن و نی نواختن، آب و هوا را عوض می‌کنی؛
موسیقیِ تو، زبان دارد؛ پس از این راه، دلها را با شیوهٔ خود، تسخیر کن.
ــــــــــ
‌‌
من زاناں اِے راہ ءِ آھِر وَ مَرگ اِنت
گُڑا نبیسّاں، داں ھما روچ بہ ئیت اِنت
من زاناں منی شئیراں نہ تون اَنت
شُدیکّے ءَ سیر بہ کن اَنت بلکیں اِد ءَ
‌
آهِر: = آخر ||شئیر: شعر
‌
یعنی: من می‌دانم که آخرِ این راه، مرگ است؛ پس تا روز مرگ، خواهم نوشت؛
من می‌دانم که شعرهایم، شاید هیچ گرسنه‌ای را سیر نکنند.
.....
‌
بلے نبیسّاں، داں ھما وھد ءُ ساھت
یکّے پِگر بہ کنت اِنت، اِے چیز ءِ بابت:
«بلکیں مہ توناں بہ گِنداں وتی واھگ
بلے کارے کناں دیمی نسل بہ گِند اَنت»
‌
وهد: =وقت ||ساهت: =ساعت ||پِگر: =فکر ||واهگ: آرزو
‌
یعنی: ولی می‌نویسم، تا زمانی که کسی به این فکر بیفتد که: «شاید من نتوانم برآورده شدنِ آرزویم را ببینم، ولی کاری می‌کنم که نسلهایِ آینده، جلوه‌های آن را به چشم ببینند».
.....
‌
داں تجربہ مہ کن اَنت مئے دردان ءَ
ھما مئے واھگ، مہ بیت آھانی واھگ
وداریگ داں بزّگی کدی بیت ھلاس
من نہ باں داں بہ بیت اِنت ھمد ھلاس!
‌‌
واهگ: آرزو ||وداریگ: منتظر
‌
یعنی: تا وقتی که دردهای ما را تجربه نکنند، همان آرزویی که ما داشتیم، به آرزویِ آنها بَدَل نخواهد شد؛
تا کی منتظر باشیم که بدبختیها تمام شود؟ من دیگر منتظر نمی‌مانم تا همین حالا به پایان برسند!
.....
‌
اِزم ھچ وھد نہ بیتگ پہ من لَیبے بس
بوتگ زِمّہ داری، داں پُرُشیت کپس
اِے گالانی زِہ، منی دل ءُ مَجگ اِنت
اَکل ءُ اِشک ءِ درمیان، وَ ھر وھد جنگ اِنت
‌
اِزم: هنر ||وهد: =وقت ||زِمّہ داری: مسئولیت ||کَپَس: =قفس ||گال: کلمه، واژه ||زِه: سرچشمه ||اَکل: =عقل ||اِشک: =عشق
‌
یعنی: هنر، هرگز برای من یک بازی نبوده؛ بلکه یک مسئولیت بوده، تا قفسهایِ محرومیّت و بردگی را بشکنم؛
سرچشمهٔ این کلمات، دل و مغز من است؛ آری! جنگِ میانِ عقل و عشق، همیشه پابرجاست.
ــــــــــ
‌
گوں شانتُلاں ھبر بہ کن
وپا ءِ نام ءَ سر بہ کن
مُھبّت ءَ بِنا بہ کن
منی گُل ءِ سَتا بہ کن
‌
شانتُل: قُمری ||وپا: =وفا ||مُھبّت: =محبت ||بِنا کنگ: شروع کردن ||گُل: مجازاً معشوق ||سَتا: ستایش، توصیف
‌
یعنی: با قُمریها سخن بگو و وفا را به آنها بیاموز؛ محبّت را آغاز کرده، و معشوقِ مرا وصف کن.
.....
‌
بہ ناز، اِشک، زندگی
وت ءَ بہ کن پدا منی
اِے کِشک ءُ در، تئی ھمسپر
او گُل! من ءَ تو چمّ ءُ سر
‌
اِشک: =عشق ||کِشک: راه ||همسپر: =همسفر ||گُل: مجازاً معشوق
‌
یعنی: به عشق و زندگی،‌ فخر کن، و دوباره خود را به من بسپار؛
این راهها، همسفرِ تو هستد؛ ای نازنین! تو نورِ چشمِ منی!
.....
‌
من «فاضل»آں «روانبُد»آں
من «مھرُک»آنی «عزّت»آں
گُل ءُ زمین، دوئیں منی
من اِزم ءِ راستیاں وتی
‌
فاضل (مُلّا فاضل): از شاعرانِ بزرگ و قدیمِ بلوچستان ||روانبُد: شاعرِ حماسه‌سرایِ بلوچستان ||مھرُک: معشوقِ «عزّت» ||عزّت: از شاعرانِ بلوچستان
‌
یعنی: من فاضل و روانبُد، و من مهرُکِ عزّت ھا هستم؛ معشوق و سرزمین، هر دو از آنِ منند، و من، حقیتِ هنرِ خویشم.